Jest to najdłuższa z jaskiń sudeckich i jedna z najdłuższych w Polsce. Odkryto ją w październiku 1966 roku w czasie prac eksploatacyjnych w kamieniołomie marmuru Kletno III. Łączna długość poznanych do dziś, rozwiniętych na kilku poziomach, korytarzy i sal przekracza 4,5 km. Poziomem środkowym biegnie udostępniona dla turystów niezwykle atrakcyjna trasa turystyczna z niepowtarzalną i dobrze zachowaną szatą naciekową, oraz dużą ilością kości zwierząt epoki lodowcowej. W wyrobisku dawnego kamieniołomu znajduje się służący turystom efektowny pawilon z ciekawą ekspozycją muzealną.

Jaskinia powstała dzięki zjawiskom krasowym polegającym na rozpuszczaniu przez wodę wapieni krystalicznych. Intensywność tych procesów była zróżnicowana i zależna od warunków środowiskowych panujących na tym obszarze. Woda nie tylko niszczy ale i potrafi pięknie tworzyć, czego przykładem są liczne formy naciekowe, jak: stalaktyty, stalagmity, stalagnaty, draperie, kaskady, misy martwicowe i po­lewy kalcytowe.

Najbardziej okazałe nacieki kaskadowe osiągają wysokość ok. 8 metrów (Wielka Kaskada). Wypełniające znaczną część korytarzy i sal osady jaskiniowe zwane namuliskiem zawierają olbrzymią ilość kości zwierząt zamieszkujących jaskinię i jej okolicę w okresie ostatniego zlodowacenia (niedźwiedzi jaskiniowych, lwów, wilków i hien jaskiniowych) oraz zwierząt występujących również współcześnie. Wśród szczątków kostnych zwierząt epoki lodowcowej zdecydowanie przeważają kości niedźwiedzia jaskiniowego (Ursus speleus), od którego pochodzi nazwa jaskini.

Obecnie jaskinia stanowi miejsce noclegowe i zimowisko wielu gatunków nietoperzy. Współczesna fauna jaskini to również cienio- i wilgociolubne owady, pająki i zamieszkujące wody wypełniające misy martwicowe, niewielkie skorupiaki zwane studniczkami.