U początków swojego istnienia, powstałe w 1926 r. pod nazwą Muzeum Ziemi Zamojskiej, przetrwało tylko niecałe siedem lat. W roku 1936 reaktywowano jego działalność pod patronatem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Działalność na większą skalę rozpoczęło dwa lata później, z momentem otrzymania własnych pomieszczeń od Zarządu Miasta. Ambitne plany rozwoju przerwała klęska wrześniowa i okupacja hitlerowska. Muzeum zaprzestało działalności, ale jego zbiory pozostały nienaruszone. W 1941 r. okupacyjne władze niemieckie przydzieliły na siedzibę Muzeum jedną z zabytkowych miejskich kamienic, ze względu na wystrój elewacji zwaną „Pod Aniołem”.

Tuż po II wojnie światowej grono pasjonatów doprowadziło do utworzenia Miejskiego Muzeum Ziemi Zamojskiej, którego organizację oparto o istniejącą bazę lokalową i dotychczas zgromadzone zbiory. W 1950 r. wraz z całą siecią muzeów regionalnych w Polsce muzeum zamojskie zostało upaństwowione. Do 1975 r. placówka rozwijała działalność statutową jako oddział Muzeum Okręgowego w Lublinie, po czym stała się jednostką autonomiczną w ramach struktur województwa zamojskiego. W latach 1979 – 1989 miały miejsce zakrojone na szeroką skalę prace rewaloryzacyjne, które objęły siedzibę Muzeum. W ich rezultacie została zdecydowanie powiększona jego powierzchnia użytkowa i zmieniona aranżacja ekspozycji, która do dzisiaj jest podstawą prezentowanego pokazu. W roku 1999, w związku z reformą administracyjną Kraju, miała miejsce reorganizacja polegająca na wyodrębnieniu ze struktur Muzeum niektórych jednostek będących dotychczas jego peryferyjnymi oddziałami. W ślad za tym, placówce zmieniono nazwę na Muzeum Zamojskie w Zamościu i nadano nowy statut.

Muzeum Zamojskie w Zamościu sprawuje merytoryczny patronat nad ekspozycją znajdującą się w budynku tzw. Rotundy, która jest dziewiętnastowiecznym zabytkiem sztuki fortyfikacyjnej oraz mauzoleum symbolizującym tragedię ludności Zamojszczyzny w czasie okupacji hitlerowskiej. W strukturze Muzeum Zamojskiego funkcjonuje również Galeria Rzeźby Profesora Mariana Koniecznego. Umiejscowiona w budynku uchodzącym za dawne kozackie kasyno oficerskie stanowi jedno z bardziej wartościowych pod względem turystycznym miejsc dawnego Zamościa. Wyspecjalizowaną jednostką dydaktyczno-naukową będącą oddziałem Muzeum jest natomiast Muzeum Fortyfikacji i Broni Arsenał. W ostatnio zrewitalizowanych obiektach takich jak XVII–wieczna zbrojownia, dawna prochownia i wnętrza kurtyny muru udostępniono do oglądania ekspozycje o tematyce historycznej.

W Muzeum Zamojskim zorganizowane są trzy stałe ekspozycje: historyczna, archeologiczna i etnograficzna. Usytuowane one są w kompleksie XVII – wiecznych kamienic mieszczańskich, będących przykładem wybitnego kunsztu zamojskich architektów i budowniczych oraz praktycznej realizacji zamysłu Bernarda Morando, który w Zamościu urzeczywistnił ideę renesansowego miasta idealnego.

Wystawa historyczna:

Część stałej ekspozycji poświęcona jest historii Zamościa od 1580 roku do końca czasów II Rzeczypospolitej. Odpowiednio dobrane eksponaty ilustrują najważniejsze wydarzenia w ponad czterystuletniej przeszłości miasta. Poprzez pryzmat postaci jego założyciela i twórcy potęgi rodu, kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, Jana Zamoyskiego, ukazuje ideologiczne, urbanistyczne i społeczne aspekty jego powstania i rozwoju, pozwala poznać dzieje zamieszkujących go społeczności oraz wprowadza w zawiłości procesów, które zadecydowały o jego wyjątkowym znaczeniu dla kultury europejskiej.

Prezentacja poszczególnych obiektów i kolekcji ma zadanie popularyzacji dziejów regionu i kształcenia w duchu charakterystycznej dla polskiej kultury tradycji. Jest jednocześnie atrakcją dla miłośników wysokiej klasy artystycznej dzieł sztuki. Do najcenniejszych pod tym względem należą portrety wybitnych przedstawicieli rodu Zamoyskich, unikalne przedmioty użytkowe oraz dokumenty i precjoza będące świadectwem chlubnej historii miasta.

Ekspozycja usytuowana jest w XVII – wiecznej kamienicy mieszczańskiej, ze względu na wystrój zewnętrznej elewacji zwanej „Pod aniołem”. Zachowały się w niej manierystyczno-barokowe zdobienia wnętrz i charakterystyczny dla dawnych mieszczańskich przyzwyczajeń układ pomieszczeń. Jest ona pod tym względem przykładem wybitnego kunsztu zamojskich architektów i budowniczych oraz praktycznej realizacji zamysłu Bernarda Morando, który w Zamościu urzeczywistnił ideę renesansowego miasta idealnego.

Wystawa archeologiczna:

Jest zatytułowana “Zamojszczyzna w pradziejach i wczesnym średniowieczu”. W salach rozmieszczono opatrzone szerokim komentarzem eksponaty, które pokazują i objaśniają najistotniejsze elementy najdawniejszej historii regionu zamojskiego. Zwiedzający mają szansę zapoznać się z reliktami pierwszych rolniczych kultur kolonizujących jego tereny w epoce neolitu, efektami wykopalisk na stanowiskach kultur epoki brązu oraz świadectwami kultury materialnej epoki żelaza.

Wystawa etnograficzna:

Tematem jej jest kultura materialna i sztuka ludowa Zamojszczyzny. Zasadnicze wyposażenie stanowią kolekcje strojów ludowych, malarstwa, rzeźby i przedmiotów artystycznych z dziedziny plastyki obrzędowej. Wartościową część ekspozycji stanowi prezentacja dorobku regionalnego

w dziedzinie garncarstwa ludowego oraz rzeźby sakralnej z XIX w.

Galeria Rzeźby prof. Mariana Koniecznego

Od roku 2014 funkcjonuje Galeria Rzeźby Profesora Mariana Koniecznego. Prezentowana jest tam kolekcja przekazanych przez artystę oryginalnych brązowych odlewów, rzeźb oraz autorskich modeli pomników. Organizowane są także wystawy sztuki.

Muzeum Fortyfikacji i Broni Arsenał Oddział Muzeum Zamojskiego

22-400 Zamość

ul. Zamkowa 2

tel. 882 106 007

e-mail: biuro@muzeumarsenal.plwww.muzeumarsenal.pl

Galeria Rzeźby Prof. Mariana Koniecznego

22-400 Zamość

Planty Zamojskie przy ul. Łukasińskiego 2B

tel. 882 106 006

www.muzeum-zamojskie.pl

W 2019 roku Muzea i Galeria czynne codziennie oprócz poniedziałków i dni poświątecznych w godz. od 9 00 do 16 00, w sezonie letnim: maj – wrzesień w godz. od 9 00 do 17 00.

Galeria Rzeźby Prof. Mariana Koniecznego w okresie od października do kwietnia czynna

po zgłoszeniu w kasie Muzeum Zamojskiego w Zamościu, przy ul. Ormiańskiej 26.

tel. 882 106 006, lub 883 375 564 fax. e-mail: ekspo@muzeum-zamojskie.pl, www.muzeum-zamojskie.pl