Powstało z połączenia dwóch instytucji - Muzeum Miejskiego (1870) i Muzeum Rzemiosł Artystycznych (1881). Zasadniczy trzon muzealnych zbiorów stanowi kolekcja Jacoba Kabruna (1759–1814) złożona z kilku tysięcy obrazów, rysunków i rycin mistrzów europejskich od końca XV do początków XIX wieku. Muzeum Narodowe w Gdańsku, w którego głównym gmachu – późnogotyckim klasztorze franciszkańskim mieści się Oddział Sztuki Dawnej, posiada jeszcze 5 oddziałów, które mają swoje siedziby w zabytkowych budynkach. W Pałacu Opatów w Gdańsku-Oliwie mieści się Oddział Sztuki Nowoczesnej, a w Spichlerzu Opackim Oddział Etnografii. Zielona Brama przy Długim Targu jest miejscem wystaw czasowych. W dworku Józefa Wybickiego, w Będominie koło Kościerzyny, ma swoją siedzibę Muzeum Hymnu Narodowego, a w Waplewie Wielkim, w zabytkowym pałacu należącym do rodu Sierakowskich, powołano do życia Muzeum Tradycji Szlacheckiej. Bogate zbiory fotograficzne prezentowane są w Gdańskiej Galerii Fotografii, części Oddziału Sztuki Nowoczesnej, działającej jednak w siedzibie Oddziału Zielona Brama na terenie Głównego Miasta w Gdańsku.

Oddział Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku mieści się w gmachu klasztoru pofranciszkańskiego.

Chlubą gdańskiego muzeum jest tryptyk Sąd Ostateczny Hansa Memlinga (1433–1494) - jedno z czołowych arcydzieł piętnastowiecznej sztuki europejskiej.

Ponadto w oddziale prezentowane są również zbiory malarstwa gdańskiego i niderlandzkiego, rzeźba, złotnictwo i ceramika, meblarstwa gdańskiego i północnoeuropejskiego XVI-XVIII wieku, które można oglądać na wystawach stałych oraz liczne, zróżnicowane tematycznie wystawy czasowe.

Sztuka dawna reprezentowana jest przez:

• dzieła malarstwa flamandzkiego i holenderskiego od XV do XVII wieku z najważniejszym wśród nich obrazem Hansa Memlinga „Sąd Ostateczny”. Obraz jest jednym z najważniejszych dzieł sztuki w zbiorach polskich. Kolekcja ta reprezentowana jest też przez prace takich mistrzów, jak Peter Bruegel Młodszy, Jan Brueghel Starszy, Jacob Swanenburgh, Paul Vredeman de Vries, Jan Fyt i wielu innych;
• dzieła malarstwa gdańskiego, to 265 prac, które powstały od XVI do początków XX stulecia i reprezentują najważniejsze kierunki i artystów w dawnej sztuce gdańskiej, m.in. dzieła Hansa Vredemana de Vrie, Daniela Schultza, Antona Mollera, Andreasa Stecha;
• bogate zbiory rysunku i rycin, w których reprezentowane są wszystkie szkoły europejskie od końca XV do XIX wieku, z kolekcja rycin Durera i Rembrandta na czele;
• imponującą kolekcję mebli gdańskich i północnoeuropejskich,
• artystyczne wyroby konwisarskie, kowalskie, złotnicze i ludwisarskie oraz obiekty z miedzi i mosiądzu;
• zespół tkanin i haftów (około 100 obiektów) obejmujący zabytki tekstylne od XIII po wiek XX. Są wśród nich tkaniny wschodnie, tapiserie, paramenty liturgiczne z gdańskich i pomorskich kościołów, stroje i akcesoria mody oraz koronki.
• kolekcję ceramiki, obejmującą obiekty ceramiczne niemal z całej Europy

Godziny otwarcia:

Poniedziałek – nieczynne

Sezon letni: 1 maja – 31 maja

• wt. – niedz. 10.00 – 17.00

Sezon letni: 1 czerwca – 31 sierpnia

• wt., śr., pt., sob., niedz. 10.00 – 17.00
• czw. 12.00 – 19.00

Sezon letni: 1 września – 30 września

• wt. – niedz. 10.00 – 17.00

Sezon zimowy: 1 października – 30 kwietnia

• wt. – pt. 9.00 – 16.00
• sob. niedz. 10.00 – 17.00

Bilety:

• piątek – dzień bezpłatny
• normalny – 10 zł
• ulgowy – 6 zł
• dzieci i młodzież 7 – 26 lat – 1 zł
• rodzinny – 18 zł