W ciągu swej historii budynek pełnił różnorodne funkcje, od uczelni i klasztoru począwszy, poprzez więzienie dla powstańców polskich, cerkiew prawosławną, Szkołę Realną. W czasie II wojny światowej gmach został zniszczony, a po odbudowie umieszczono w nim oddział Muzeum Narodowego w Warszawie. Od 1995 r. pod nazwą Muzeum w Łowiczu funkcjonuje jako samodzielna jednostka, będąca w strukturach powiatowych.

Muzeum w Łowiczu jest instytucją o ponad stuletniej tradycji, przechowuje zbiory i kontynuuje działalność wcześniej istniejących w tym mieście muzeów: utworzonego w 1907 r. Muzeum Starożytności i Pamiątek Historycznych Władysława Tarczyńskiego oraz Muzeum Etnograficznego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, powstałego w 1908 r. z kolekcji Anieli Chmielińskiej.

EKSPOZYCJE STAŁE W GMACHU MUZEUM:

• Sztuka Baroku w Polsce – ekspozycja mieści się w kaplicy p.w. św. Karola Boromeusza, będącej integralną częścią pierwotnego seminarium. Prezentowane są w niej obiekty sztuki sakralnej i świeckiej z XVII i XVIII wieku (rzeźba, malarstwo, meble, tkaniny, wyroby złotnicze, szkło, porcelana), uzupełnione o neobarokowe formy użytkowe z XIX w. Wnętrze zdobią oryginalne sztukaterie oraz freski z końca XVII w. autorstwa Michała Anioła Palloniego.
• Dział historii miasta i regionu im. Władysława Tarczyńskiego – ekspozycja ukazuje obiekty w układzie chronologicznym, począwszy od zabytków archeologicznych, poprzez okres nowożytny, po czasy współczesne. Prezentowane są m.in. militaria, pamiątki cechowe, narzędzia i wyroby rzemieślnicze, portrety trumienne mieszczan łowickich, aranżacje gabinetu kolekcjonera i salonu mieszczańskiego z XIX/XX w., pamiątki z okresu powstań narodowych oraz związane z działalnością łowickiej straży ogniowej, eksponaty z czasów I i II wojny światowej.
• Izba pamięci Żydów łowickich – ukazuje dzieje tej społeczności w Łowiczu. W okresie międzywojennym mieszkało tu ok. 4500 osób pochodzenia żydowskiego, co stanowiło 30% mieszkańców miasta. Mieli swoje szkoły, synagogę, wydawali gazety, czynnie angażowali się w życie społeczności lokalnej. Zagładę przyniosła im II wojna światowa. Wystawa prezentuje materiały archiwalne, książki z Biblioteki Żydowskiej, przedmioty artystyczne, wyroby fabryki naczyń kamionkowych Weksteina z XIX/XX w. oraz macewy z cmentarza żydowskiego.
• Dział etnograficzny im. Anieli Chmielińskiej – ukazuje sztukę ludową i życie codzienne mieszkańców dawnego Księstwa Łowickiego. Ozdobą wystawy jest jedna z najcenniejszych w kraju kolekcja strojów ludowych z XIX – XX w., ukazująca ewolucję pasiastego stroju regionalnego, jednoznacznie dziś kojarzonego z Łowiczem. Prezentowane jest bogate wyposażenie wnętrz mieszkalnych, w tym dekoracyjne wycinanki, pająki i bukiety bibułowe. Liczne są przedmioty związane z wierzeniami ludowymi i obrzędami, w tym kapliczki, krzyże przydrożne, przykłady rzeźby ludowej. Rzemiosło ludowe jest reprezentowane m.in. przez garncarstwo, kowalstwo, tkactwo, bednarstwo, ciesielstwo i plecionkarstwo.

EKSPOZYCJE PLENEROWE - CZYNNE OD KWIETNIA DO PAŹDZIERNIKA:

• Skansen przy muzeum – prezentuje najstarsze, przeniesione z terenu dawnego Księstwa Łowickiego, budynki mieszkalne i gospodarcze. Tworzą one dwie zagrody: XVIII-wieczną zagrodę typu otwartego oraz XIX-wieczną zagrodę zamkniętą (okólnik). Na ich przykładzie można zapoznać się ze zmianami zachodzącymi w konstrukcjach architektonicznych oraz rozplanowaniu i wystroju wnętrz chłopskich w Regionie Łowickim. Ekspozycję uzupełnia wystawa sprzętów oraz pojazdów używanych w gospodarstwie wiejskim. W ogrodzie można obejrzeć także przykłady uli figuralnych i skrzynkowych oraz rabaty z roślinami wykorzystywanymi w magii i medycynie ludowej. Skansen jest miejscem, w którym w sezonie letnim odbywają się warsztaty, pokazy sztuki ludowej i spotkania z twórcami.
• Skansen w Maurzycach – oddalony od Łowicza o 7 km, odtwarza XVIII-wieczną wieś typu owalnica oraz tzw. ulicówkę jednostronną z XIX/XX w. Aktualnie na powierzchni 18 ha można zobaczyć ponad 40 obiektów: gospodarstwa złożone z domów mieszkalnych i budynków inwentarskich, kuźnię, szkołę wiejską, wiatrak, XVIII-wieczny drewniany kościół z dzwonnicą, plebanię. Ich uzupełnienie stanowią elementy tzw. małej architektury, np. krzyże i kapliczki przydrożne. W skansenie mają miejsce wydarzenia plenerowe o charakterze folklorystycznym. Jedną z zabytkowych chałup zaadaptowano na karczmę, w której można zamówić ciepłe posiłki. Istnieje też możliwość wynajmu pomieszczeń do celów oświatowych i organizacji uroczystości.