W mieście tym, kaszubski ruch muzealny związany jest z wielkimi pasjonatami kaszubszczyzny – Franciszkiem Trederem, Aleksandrem Majkowskim i jego siostrą Franciszką Majkowską. Ci nieustraszeni Stolemowie zbierali pamiątki dziedzictwa materialnego i niematerialnego Kaszub, dążąc do zaprezentowania ich w formie wystawy stałej. Stąd na początku XX w. powstało wiele cennych inicjatyw dążących do tego celu.

Zalążek muzeum stworzono, po odzyskaniu niepodległości w budynku po starym szpitalu przy ul. Cmentarnej w Kartuzach. Kolekcja muzealna liczyła 106 eksponatów. Następna siedziba Muzeum powstała w domu Hincy przy ul. Piłsudskiego. Kolejne próby utworzenia Muzeum podjął Franciszek Treder organizując pierwszą wystawę sztuki ludowej w swej rodzinnej miejscowości w Borzestowie w 1932r. Franciszka Majkowska zaś stworzyła ekspozycję w Kaszubskim Dworze pod koniec lat 30 XX. Początki działalności muzeum były bardzo trudne. To, czego nie udało się Trederowi osiągnąć przed wojną, nastąpiło po jej zakończeniu. Powstanie Muzeum Kaszubskiego wiąże się z datą jego oficjalnego otwarcia, które nastąpiło w dniu 1 maja 1947r.  

Urząd Ziemski w Kartuzach przydzielił Muzeum kaszubskiemu budynek poniemiecki, którego historia związana jest z losami Kaszubów. Przed II wojną światową była to prywatna willa, zaś w latach 1945-1946 znajdował się w niej Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. T o właśnie w niej kartuskie władze bezpieczeństwa prowadziły przesłuchania wielu mieszkańców Ziemi Kaszubskiej. W piwnicach Muzeum Kaszubskiego odbywali kary aresztu Kaszubi, którzy byli posądzani o nielojalność wobec władzy ludowej. Ich liczby nie udało się ustalić, ale szacuje się, że kary więzienia odbyło tu około 80 mężczyzn. Po opuszczeniu budynku przez UB w 1946 r. przeznaczono go na cele Muzeum kaszubskiego.

Z upływem lat willa zmieniała i przysposabiała się nabierając właściwego charakteru związanego z ruchem kulturalnym regionu Kaszub i prezentując bogaty dorobek kaszubski. Od 1995 roku Muzeum Kaszubskie nosi imię założyciela Franciszka Tredera. Osiągnięciem dla muzeum, miasta i regionu było wpisanie Muzeum Kaszubskiego w Państwowy Rejestr Muzeów prowadzony przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zbiory muzeum prezentowane są w ośmiu wystawowych salach budynku głównego (rybołówstwo, rolnictwo, gospodarstwo domowe, ceramika kaszubska, haft kaszubski, posag panny młodej, izba kaszubska, sala historyczna). Na parterze wystawione są dla zwiedzających gości podstawowe obiekty związane z zajęciami Kaszubów, na piętrze natomiast przedstawione są wytwory sztuki ludowej Kaszubów.

Muzeum posiada unikatową kolekcję obrazów malowanych na szkle i lustrze oraz kolekcje czepców kaszubskich (złotogłowia), które prezentowane są na wystawie stałej. Kolekcja ta pochodzi z XVIII oraz XIX wieku. Na ekspozycji prezentowane są łodzie używane przez rybaków kaszubskich.  Jedna z nich jak wykazały badania dendrochronologiczne pochodzi z 1381 roku.

Charakterystyczne dla Kaszub są także łóżka rozsuwane w zależności od sytuacji potrzeb. Gdy przybył nieoczekiwany gość i zaistniała potrzeba przenocowania wykorzystywano do tego celu komodę. Najciekawsze z prezentowanych mebli to łóżko dla młodzieży, które w miarę potrzeby rozsuwano. Nie każdy wie, że dziewczyny na Kaszubach spały w szufladach, które trzeba koniecznie zobaczyć.

Historia Kartuz związana jest z zakonem Kartuzów. Muzeum prezentuje oryginalny habit zakonnika kartuza, który otrzymaliśmy z Monastere z La Grande Charteuse we Francji. Na wystawie znajdują się monety z okresu wpływów rzymskich z I i II w. Jedna z monet była wybita 33 lata po śmierci Chrystusa. 

Ponadto muzeum posiada fragment maty wykonanej z łyka lipowego i trzciny pochodzącej z Łączyńskiej Huty. Jest to najstarsza plecionka – materiał z obszaru Polski, pochodzi z okresu neolitu (3.000 – 4.000 lat p.n.e.). W Muzeum kaszubskim prezentowana jest kolekcja tabakier bursztynowych i z rogu krowiego, zaś każdy turysta częstowany jest kaszubską tabaką. Chceme le so zażec.

Znakiem rozpoznawczym Regionu Kaszubskiego jak i Muzeum jest śpiewany alfabet kaszubski Kaszebsczi Nute, symbolizujący nauke rodnej mowy – języka kaszubskiego. Zbiory Muzeum Kaszubskiego prezentowane są z I ćw. XX w. willi w ośmiu salach wystawowych. Ekspozycja stała poświęcona jest rybołówstwu, rolnictwu, gospodarstwu domowemu, ceramice kaszubskiej, haftowi kaszubskiemu, posagowi panny młodej i izbie kaszubskiej. Ponadto Muzeum posiada cenną kolekcję XVIII i XIX wiecznych czepców kaszubskich  -  złotogłowi oraz kolekcje XIX wiecznych obrazów malowanych na szkle.